Şeftali yaz aylarının sevilen meyvelerinden biridir. Sulu yapısı, aroması, nefis kokusu ile taze olarak tüketilen, meyve suyu, reçel, turta ve komposto yapımında sık kullanılan bu yaz meyvesinin özelliklerinin biraz tanıyalım.

Şeftali Çin Kökenlidir

Rosaceae yani gülgiller ailesine dâhil, tür adı Prunus persica olan çift çenekli bir meyve ağacı olan şeftali kendi çekirdeğinin toprağa ekilmesiyle kolayca yetişebilir. Elmadan sonra tarımı en çok yapılan meyve olan şeftali ağaçlarının ömürleri 30–50 yıldır. Kış aylarındaki doğal yağışlar şeftali ağacının su gereksinimini karşılasa da sıcaklığı fazla olan iklimlerde tarımı yapılıyorsa sıkça sulanmalıdır. Uzunlukları birkaç metreye ulaşan şeftali ağaçları iki çeşittir. Bunlardan birisi tüketenlerin iyi bildiği ve bazı kişilerin dokunamadığı hatta görmeye bile dayanamadığı tüylü şeftalidir. Diğer çeşidi ise tüysüz meyveler vermektedir. Gayet hoş kokulu, meyvesi sulu, sağlık açısından da çok faydalı olan şeftalinin kanseri önleme, yaşlanmayı geciktirme gibi özellikleri de mevcuttur. Çin ve Doğu Asya kökenli, şifa kaynağı olan bu meyve ülkemizde en çok Akdeniz bölgesi, Marmara ve özellikle Bursa gibi ılıman iklimlerde yetiştirilmektedir. Sağlıklı, uzun yaşamı hatta ölümsüzlüğü simgeleyen ve cilt üzerinde de olumlu etkileri bulunan şeftali “ölümsüzlük meyvesi” adıyla Yunan mitolojilerinde de yer almaktadır.

Şeftali Meyvesinin Özellikleri

Birçok çeşide sahip olan şeftali her mevsim tezgâhlarda yer alabilmektedir. Tazesi güzel, reçeli, kompostosu başka bir güzel olan şeftali tatlı ve pastalarda da kullanılmakta, püre haline getirilerek bebek mamalarına ilave edilebilmektedir. Haziran ayı ile Ağustos sonu arasında bolca yetişen şeftali meyvesinin ortasında tek bir çekirdek bulunmaktadır ve bu çekirdeğin yüzeyi küçük deliklere sahiptir. Şeftali çekirdeği etli kısımdan kolayca ayrılabiliyorsa yarma şeftali olarak isimlendirilir. Çekirdeği etli kısma yapışık ve kolay ayrılmayan şeftalilere de et şeftalisi denilmektedir. Yarma şeftaliler taze olarak tüketilmeye, et şeftalileri de konserve yapımına uygundur. Olgunlaşmadan satın alınan şeftaliler oda sıcaklığında tercihen bir kese kağıdına sarılı olarak birkaç gün bekletilirse olgunlaşmaktadır.

Mevsiminde tazeyken tüketilmesi tavsiye edilen şeftalinin çekirdekleri genellikle atılsa da ısı bakımından verimli olduklarından çekirdeği saran sert kabuklar fırın, besi çiftliği gibi bazı tesislerde yakıt şeklinde kullanılıp enerjiden tasarruf sağlamaktadır. Şeftali çekirdekleri ayrıca uçak bakım tesislerinde, askeri tesislerde, mobilya ve metal sanayinde zımpara malzemesi de olabilmektedir.

Şeftali Türleri

Tüysüz ve tüylü şeftali çeşitleri olan şeftalinin ülkemizde yetişen 64 türü mevcuttur. Bu türler genel görünüm açısından benzer olsa da farklı özellikler taşımaktadır. Akdeniz bölgesinde yetişen şeftali türlerinden olan flordasun son derece verimlidir. İç kısmı sarı renkte olan, sulu meyve veren early red ile early amber de Akdeniz’de yetişen diğer verimli şeftali türleridir. Şeftali meyvelerinin dıştaki kabuğu genellikle kadifemsi tüylerle kaplıdır. Nektarin denilen şeftali çeşitlerinin kabuğu tüysüzdür. Lezzetleri arasında çok fark olmasa da nektarin diğerine göre biraz daha sert bir dokuya sahiptir.

Şeftalinin Yararları

Birçok yaz ve kış meyvesi gibi şeftali de vitamin deposudur. İçerdiği A vitaminiyle kansere karşı koruyucu olan şeftali kanserin tedavi sürecinde de yararlıdır. C vitamini, K ve E vitamini, potasyum, kalsiyum ve magnezyum bakımından da zengin olan şeftaliden yararlanabilmek için günde 1 tane yemek yeterlidir. Büyük boy bir şeftali 333 mg potasyum içerebilmektedir. Potasyumun böbrek taşı oluşumunu engelleme, tansiyonu düzenleme, kemik sağlığını koruma gibi özellikleri bulunmaktadır. Şeftalinin diğer yararlı yönleri şunlardır;

• Hoş kokusu nedeniyle ağız kokusu olanlara yararlıdır.
• İyi bir lif kaynağı olan şeftali olgunsa kabızlığı giderir, hazmı kolaylaştırır.
• Şişkinlik gidericidir, bağırsakların yumuşamasına, metabolizmanın hızlanmasına yardımcı olur.
• Bağırsak kurtlarını temizler.
• Romatizma ve gut hastaları için yararlıdır.
• Cilt sağlığı için yüz maskeleri hazırlanır ve kırışıklıkları giderir, cildi pürüzsüzleştirir.
• Hücre yenileyici ve yaşlanma geciktiricidir.
• Kemikleri güçlendirir.
• Stres kökenli uykusuzlukları ve asabiyeti giderir.
• Orta boyda bir şeftali sadece 59 kalori içermektedir. Düşük kalorisi nedeniyle kilo vermek isteyenlerin tercihidir.
• Göz sağlığı bakımından da yararlıdır. Kataraktı önler.
• Böbreklerdeki taşların düşürülmesine yardımcı olur, idrar söktürücü yönü de vardır.
• Yoğun C vitamini içeriğiyle bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olur.
• Güçlü bir antioksidandır, serbest radikalleri uzaklaştırır, obezite, kalp ve diyabetle savaşta yardımcıdır.
• Mutluluk hormonunun yükselmesine yol açarak can sıkıntısı ve düşük düzeyli depresyon hallerini iyileştirir.

Şeftali Suyunun Yararları

Her yönüyle şifalı olan şeftaliden elde edilen, özellikle katkısız olan ve evde yapılan şeftali suları hem serinleticidir hem de sağlık açısından yararlıdır. İdrar söktürücü, kanı temizleyici özellikleri olan şeftali suyu damar tıkanıklığına ve prostat kanserine yakalanma riskini azaltır. Yüksek ateşi düşürebilen şeftali suyu tıpkı taze olarak tüketilen meyvesinin yaptığı gibi ağız kokusuna iyi gelir, sindirimi rahatlatır, bağırsakların yumuşamasına neden olur.

Şeftalinin Çiçek ve Yaprakları da Yararlıdır

Şeftalinin meyve ve meyve suyu olarak tüketildiğinde birçok yönden sağlığa yararlı olduğundan bahsettik. Ancak şeftalinin sadece meyvesinden yararlanılmıyor. Biraz da şeftali ağacının çiçek, yapraklar ve meyvelerin içinden çıkan çekirdeklerinin kullanım alanlarından bahsedelim.

Şeftali yaprağındaki şifa
Şeftali yaprakları bronşit ve öksürüğe, karın hastalıklarına karşı da kullanılmaktadır. Yaprakların idrar söktürücü, laksatif özellikleri olduğu da bilinmektedir. Yapraklardan elde edilen çayın uzun süre kullanımı zehirleyici etki yapabilmektedir.

Şeftali çiçeğindeki şifa
Pembenin ve bazen de turuncunun en hoş tonlarına sahip olan şeftali çiçeklerinin tazesi ya da kurutulmuşu kaynar suya atılıp 10 dakika kadar bekletilerek demlenmekte ve içilmektedir. Bu çay kabızlığı, ödemi giderir, hazmı kolaylaştırır, ateşi düşürür, safra kesesi, gut, böbrek hastaları ve öksürüğü olanlar için de rahatlama sağlar.

Şeftali çekirdeğindeki şifa
Meyvelerin ortasındaki çekirdekler bağırsak, mide problemlerini çözmek, öksürüğü önlemek, ağrıyı kesmek için kaynatılmakta ve suyu içilmekte ya da ezilip toz haline getirilerek balla karıştırılarak tüketilmektedir. Ancak kayısı çekirdeklerinde olduğu gibi şeftali çekirdeklerinde de güçlü bir zehir olan siyanür bulunduğunu unutmamak gerekir. Çekirdek ya da tohumlardaki siyanür miktarı az olsa da 20 tane şeftali çekirdeği toksik etki yapabilmektedir.

Şeftalinin Yan Etkisi Var mıdır?

Bilinen önemli yan etkileri olmasa da her sebze, meyve ve bitki çayında olduğu gibi şeftalinin de gerek taze gerekse meyve suyu olarak fazla tüketilmesi bazı sorunlara neden olabilir. Düzenli olarak ilaç kullananlar, alerjisi bulunanlar, hamileler şeftaliyi fazla tüketmemelidir. Alerjik bünyeli çocukların cildinde kaşıntı ve kızarıklık yapabilir. İdrar söktürme ve laksatif özeliği nedeniyle aşırı tüketildiğinde fazla idrar çıkarılmasına ve su kaybına, ishale neden olabilir. Potasyum içeriği fazla olduğundan böbrek sorunu olanlar kontrollü tüketmeli, doktorlarına mutlaka danışmalıdır.